วันที่ 6 เมษายน 2566 เมื่อเร็ว ๆ นี้ ชุมชนหมู่บ้านทุ่งก้างย่าง ต.ไทรโยค อ.ไทรโยค จ.กาญจนบุรี ได้พบเจดีย์แบบศิลปะมอญเก่าแก่คาดว่ามีอายุไม่ต่ำกว่า 50 ปี เนื่องจากหมู่บ้านทุ่งก้างย่างเคยเป็นชุมชนมอญเก่าที่มีประชาชนอาศัยอยู่หลายพันครอบเรือน

นายอุทัย มณี ผู้ประสานงานในการบูรณะปฎิสังขรณ์เจดีย์แห่งนี้ เปิดเผยว่า เจดีย์ศิลปะมอญ ณ เขาทุ่งก้างย่าง ต.ไทรโยค อ.ไทรโยค จ.กาญจนบุรี แห่งนี้ เป็นเจดีย์มอญเก่าแก่อันทรงคุณค่า ที่บ่งบอกถึงความเจริญและอารยธรรมของชาวมอญในอดีต ซึ่งถูกสร้างขึ้นโดยชาวมอญที่ตั้งรกรากอยู่ในหมู่บ้านทุ่งก้างย่าง จากการสอบถามผู้ใหญ่ในพื้นที่บ้าง จากคนมอญที่เคยอาศัยอยู่ในพื้นบ้าง หรือแม้กระทั้งจากเอกสารภาษามอญ ระบุว่า เจดีย์องค์นี้สร้างเมื่อวันอาทิตย์ที่ 18 มีนาคม 2516 แล้วเสร็จวันที่ 22 มีนาคม 2519 หากนับอายุก็ประมาณ 50 ปี เป็นเจดีย์ศิลปะมอญเก่าแก่ เดียวนี้หาชมได้ยาก เมื่อขึ้นไปมองลงด้านล่างเห็นทิวทัศน์สวยงามผ่านเทือกเขาตะนาวศรี ส่วนหมู่บ้านและชุมชนมอญตอนนี้ไม่มีแล้ว เหลือแต่ประชาชนคนไทยที่เข้ามาอาศัยเป็นที่ดินจัดสรรของราชพัสดุ ภายใต้การดูแลของกองพลทหารราบที่ 9

“เท่าที่สอบถามจากคนในพื้นที่บอกว่า เดิมหมู่บ้านทุ่งก้างย่างมอญมีบ้านหลายพันครัวเรือน ประมาณปี 2520-2521 รัฐบาลยุคนั้นกลัวหมู่บ้านมอญทุ่งก้างย่างเข้าไปเกี่ยวข้องกับความมั่นคง จึงขอความร่วมมือให้ย้ายออกจากพื้นที่ ชุมชนมอญแห่งนี้จึงมีการโยกย้ายถิ่นฐานไปยังที่อื่นกระจัดกระจายไปทั่ว ตอนนี้คงเหลือเพียงเจดีย์นี้องค์เดียวที่คงไว้เป็นอนุสรณ์ที่บอกว่าหมู่บ้านทุ่งก้างย่างแห่งนี้เคยเจริญรุ่งเรืองและยิ่งใหญ่เป็นตำนาน ที่ตั้งเด่นสวยงามบนยอดเขา คงไว้ซึ่งความศักดิ์สิทธิ์ มองเห็นแต่ไกล คงไว้ซึ่งคุณค่าทางอารยธรรม ที่สะท้อนให้เห็นถึงความเลื่อมใสในพระพุทธศาสนาของชาวมอญครั้งอดีตจนมาถึง ณ ปัจจุบัน”

นายอุทัย มณี กล่าวต่ออีกว่า หลายปีก่อนมีพระภิกษุมอญและคนมอญกลุ่มหนึ่งมาซ่อมแซมบูรณะแล้วก็หายไป เมื่อเร็ว ๆ นี้ขับรถตระเวนไปดูอ่างน้ำ มีอะไรดลใจไม่ทราบขับรถเลยขึ้นมาใกล้เจดีย์มองขึ้น เห็นเจดีย์ตั้งอยู่บนเชิงเขา คิดแล้วเสียดายหากเราอนุชนรุ่นหลังไม่ซ่อมแซมสัญลักษณ์สำคัญทางพระพุทธศาสนาและลองหลับตานึกถึงภาพตอนที่พระและคนมอญร่วมกันสร้างลำบากแค่ไหน เราแค่ซ่อมคงไม่ลำบากอะไร

จึงปรึกษากับคนหลายภาคส่วน ทั้งนายทหารที่เคยอยู่ในพื้นที่อย่าง พลเอกธงชัย เกื้อสกุล นายกสมาคมผู้ทําคุณประโยชน์เพื่อพระพุทธศาสนาแห่งประเทศไทย นายประกอบ เซี่ยงหลิว นายกเทศมนตรีตำบลไทรโยค แกนนำชุมชน รวมทั้งผู้หลักผู้ใหญ่ของคนมอญ ลูกหลานมอญที่เกิดและเคยอยู่ในบ้านทุ่งก้างย่าง ซึ่งปัจจุบันก็ยังมีอยู่อำเภอไทรโยค

“ทุกคนสรุปตรงกันว่า เห็นด้วยที่จะบูรณะซ่อมแซม โดยให้เทศบาลไทรโยค เป็นแกนนำ เพื่อสืบสาน รักษา ต่อยอด มรดกของแผ่นดิน ซึ่งท่านนายกเทศมนตรีไทรโยค ท่านเป็นคนหนุ่มชื่อเล่นว่าเก่ง ๆ สมชื่อ คุยไม่ถึง 2 วัน ให้ทีมงานซึ่งเป็นคนมอญในพื้นที่ ชื่อ พี่สมหวัง หรือร้านสมหวังการเกษตร ติดต่อมาบอกว่า นายกเทศมนตรีให้โทรมา พร้อมเล่าด้วยว่าสมาชิกเทศบาลในพื้นที่บ้านทุ่งก้างย่างอยากทำมานานแล้ว ตอนนี้ลงพื้นที่สำรวจเจดีย์และระดมทุนกันแล้ว ซึ่งเราฟังแล้ววก็สบายใจ เพราะคนพื้นที่เอาด้วย แต่อาจติดปัญหานิดหน่อยในอนาคตหากจะทำเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์ เนื่องจากทางขึ้นเป็นที่ราชพัสดุ มอบทหารดูแล ส่วนด้านบนที่เจดีย์ตั้งอยู่เป็นเขตอุทยาน ซึ่งตรงนี้ต้องให้ทางเทศบาลและคนในท้องถิ่นทำความเข้าใจกับทหารและกรมอุทยานจะเดินหน้าร่วมกันพัฒนาอย่างไร เบื้องต้นวันอาทิตย์ที่ 9 เมษายนนี้จะขออนุญาตทหารในพื้นที่และเจ้าหน้าที่อุทยานขอนิมนต์พระภิกษุสงฆ์ขึ้นไปทำพิธีขอขมา เพื่อเริ่มต้นบูรณะปฎิสังขรณ์เจดีย์ศิลปะมอญอันเป็นตำนานคู่อำเภอไทรโยคแห่งนี้ต่อไป ”

สำหรับท่านใดสนใจอยากจะเข้าร่วมหรืออยากขึ้นไปชมเจดีย์แบบศิปละมอญแห่งนี้ หรืออยากจะมีส่วนร่วมในการบูรณะปฎิสังขรณ์บริจาคเงิน สามารถสอบถามรายละเอียดได้ที่เบอร์โทร 08-6344-9902