วันที่  3 มิถุนายน 2568 นายบุญเชิด กิตติธรางกูร ป.ธ.9 รองผู้อำนวยการสำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ ได้อธิบายเรื่อง “เงินวัด” ข้อควรรู้สำหรับเจ้าอาวาส ไวยาวัจกร และผู้ที่สนใจทั่วไป ว่า

1. วัดมีสถานะเป็นนิติบุคคล และเจ้าอาวาสเป็นผู้แทนของวัดในกิจการทั่วไป ตาม มาตรา 31 แห่ง พ.ร.บ. คณะสงฆ์ พ.ศ. 2505 และที่แก้ไขเพิ่มเติม พ.ศ. 2535
• วัดมีสถานะเป็น “นิติบุคคล”
• เจ้าอาวาสเป็นผู้แทนของวัดในกิจการทั่วไป
• เจ้าอาวาสมีหน้าที่ดูแล บำรุงรักษา และบริหารจัดการศาสนสมบัติของวัด (มาตรา 37)

2. อำนาจหน้าที่ของเจ้าอาวาสในการจัดการทรัพย์สิน ตาม มาตรา 40 แห่งพ.ร.บ.คณะสงฆ์
• เจ้าอาวาสต้องจัดการทรัพย์สินของวัดให้เป็นไปตามกฎกระทรวง (ปัจจุบัน คือกฎกระทรวง การดูแลรักษาและจัดการศาสนสมบัติของวัด พ.ศ. 2564)
• โดยเฉพาะศาสนสมบัติที่มีมูลค่ามาก ต้องบริหารอย่างรอบคอบ และโปร่งใส

3. ไวยาวัจกรคือใคร และมีบทบาทอย่างไร ตามกฎมหาเถรสมาคม ฉบับที่ 18 (พ.ศ. 2536)
• “ไวยาวัจกร” คือ คฤหัสถ์ผู้ได้รับแต่งตั้งให้มีหน้าที่เบิกจ่ายนิตยภัต และจะมีอำนาจหน้าที่ดูแลรักษาจัดการทรัพย์สินของวัดได้ ตามที่เจ้าอาวาสมอบหมายเป็นหนังสือ (ข้อ 4)
• จะตั้งบุคคลใดเป็นไวยาวัจกร ท่านเจ้าอาวาสต้องปรึกษาคณะสงฆ์ในวัด ก่อนแต่งตั้ง และต้องได้รับอนุมัติจากเจ้าคณะอำเภอ (ข้อ 7)

4. การดูแลเงินบริจาคและทรัพย์สินของวัด ตาม กฎกระทรวงการดูแลรักษาและจัดการศาสนสมบัติของวัด พ.ศ. 2564 ข้อ 7–8
• เงินของวัดที่เกิน 100,000 บาท ต้องนำไปฝากธนาคารในชื่อบัญชีของวัด ห้ามใช้ชื่อบุคคล
• การใช้เงินบริจาคต้องเป็นไปตามวัตถุประสงค์ของผู้บริจาค
• เจ้าอาวาสต้องแต่งตั้งไวยาวัจกรหรือผู้จัดประโยชน์ เพื่อจัดทำบัญชีรายรับรายจ่าย
• เมื่อสิ้นปีต้องสรุปบัญชีและให้เจ้าอาวาสตรวจสอบความถูกต้องและรายงานเจ้าคณะผู้ปกครองสงฆ์

5. การเปิดบัญชีและถอนเงิน ตามแนวทางปฏิบัติของสำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ
• ชื่อบัญชีต้องใช้ว่า “เงินของวัด…” หรือ “วัด…“ เท่านั้น ห้ามใช้ชื่อบุคคล
• การถอนเงินต้องมีผู้ลงนามร่วมกัน 2 ใน 3 คน ได้แก่
1. เจ้าอาวาส (ต้องลงนามทุกครั้ง)
2. ไวยาวัจกรหรือผู้จัดประโยชน์
3. บุคคลอื่นที่เจ้าอาวาสเห็นสมควรแต่งตั้ง

6. การรายงานบัญชีประจำปี ตาม มติมหาเถรสมาคม ที่ 407/2558 ลงวันที่ 20 กรกฎาคม 2558
• วัดทุกวัดต้องจัดทำบัญชีรายรับ-รายจ่าย และส่งให้สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ ทุกปีงบประมาณ
• วัดในต่างจังหวัด: ส่งที่สำนักงานพระพุทธศาสนาจังหวัด
• วัดในกรุงเทพฯ: ส่งที่สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ

7. ความรับผิดชอบตามกฎหมาย ตาม มาตรา 45 แห่ง พ.ร.บ. คณะสงฆ์ฯ
• มาตรา 45 ให้ถือว่าพระภิกษุซึ่งได้รับการแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งในการปกครองคณะสงฆ์และไวยาวัจกรเป็นเจ้าพนักงาน ตามความในประมวลกฎหมายอาญา
• หมายความว่า หากมีการทุจริตหรือละเลยหน้าที่ อาจมีความผิดทางกฎหมาย

สรุปโดยรวม การจัดการเงินบริจาคของวัด ต้องดำเนินการภายใต้ความโปร่งใส ตรวจสอบได้ และปฏิบัติตามกฎหมายอย่างเคร่งครัด โดยมีเจ้าอาวาสเป็นผู้กำกับดูแลร่วมกับไวยาวัจกร ใช้เงินตามวัตถุประสงค์ของผู้บริจาค มีระบบบัญชีที่เป็นทางการ และต้องรายงานต่อเจ้าคณะผู้ปกครองสงฆ์และภาครัฐเป็นประจำทุกปี เพื่อรักษาศรัทธาของญาติโยมและความมั่นคงของพระศาสนา