วันที่ 3 ส.ค. 2562 พระมหาบุญเลิศ อินฺทปญฺโญ,รศ.ดร., รองผู้อำนวยการฝ่ายบริหาร วิทยาลัยสงฆ์พุทธปัญญาศรีทวารวดี (วัดไร่ขิง จ.นครปฐม) มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย(มจร) เปิดเผยว่า อาตมาไม่ได้เกี่ยวข้องอะไรกับโครงการหมู่บ้านรักษาศีล 5 แต่เห็นข่าวจากเว็ปไซต์หนึ่งกล่าวถึงโครงการหมู่บ้านรักษาศีล 5 ในเชิงตำหนิ ซึ่งอาตมาคิดว่า ผู้ขับเคลื่อนโครงการเขาพร้อมรับคำติและคำชมทุกฝ่ายอยู่แล้ว จึงอาสาเข้ามาทำงานขับเคลื่อนโครงการ

อาตมาได้เข้าไปสัมผัสโครงการหมู่บ้านรักษาศีล 5 ในฐานะนักวิจัยที่รับทุนจาก สกว. ไปทำวิจัยเรื่องนี้ ก่อนวิจัยก็คิดคล้ายๆ หลายคนที่มองโครงการนี้แบบ Bird Eye View มองว่าโครงการทำไมไปเน้นสำรวจเชิงปริมาณว่ามีชาวพุทธนับถือศีล 5 เท่าใด จะเป็นประโยชน์ทำให้คนปฏิบัติตามศีล 5 ได้อย่างไร แต่เมื่อได้ลงไปคลุกคลีในพื้นที่วิจัย กลับพบว่า ก่อนและหลังการมีโครงการหมู่บ้านรักษาศีล 5 ชาวบ้านมีการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมที่แตกต่างกันออกไป (แม้จะเป็นพื้นที่เดียวที่เป็นเลือกเป็นพื้นที่วิจัย)

ต่อไปนี้เป็นตัวอย่างจากเสี้ยวเล็กๆที่ผมพบและนำเสนอในงานวิจัย 1. เพื่อจะสมาทานศีลข้อที่ 1 ชาวบ้านคนนึงที่เคยขายปืนยิงนกที่มากินพืชผลทางการเกษตร กลับเปลี่ยนอาชีพถอดไกปืนที่ฆ่านกแล้วทำเป็นสินค้า OTOP 2. ศีลข้อที่ 3 ทำให้ข้อมูลวัยรุ่นท้องแบบไม่พร้อมมีสถิติเป็นศูนย์ จากที่เคยมีสถิติไม่น้อยกว่า 5 คนต่อปี ข้อมูลจาก รพสต. 3. เพื่อสมาทานศีลข้อที่ 5 ชาวบ้านที่ประกอบอาชีพค้าขายทำ MOU กับวัดและ อบต.จะไม่ขายเหล้าในวันโกนกับวันพระ

เหล่านี้คือผลพวงจากการมีโครงการหมู่บ้านรักษาศีล 5 อาตมาจึงคิดว่า ใครจะคิดอย่างไรก็ตาม แต่การที่คณะกรรมการศีล 5 โดยการนำของพระเดชพระคุณพระพรหมเสนาบดี และพระเดชพระคุณพระเทพศาสนาภิบาล รวมทั้งคณะ ได้เสียสละความสุขในอาวาสที่สัปปายะของตนเองออกเดินทางไปทุกทิศทั่วประเทศทุกจังหวัดทั้ง 77 จังหวัด ตามนโยบายของพระพุทธองค์เพื่อประโยชน์สุขของชาวโลก ไม่สูญเปล่าอย่างแน่นอน ได้ผลิดอกออกผลเป็นการเปลี่ยนแปลงให้ผู้คนดำรงตนอยู่ในศีล 5 อย่างมากมาย ดังกรณีที่ผมนำเสนอไปแล้ว

สำหรับในงานวิจัยของอาตมาพบว่า ความสำเร็จของโครงการหมู่บ้านรักษาศีล 5 มี 3 มิติที่สะท้อนภาพลักษณ์ที่แท้จริงของโครงการกล่าวคือ มิติที่ 1 ความสำเร็จในเชิงเป้าหมาย โครงการหมู่บ้านรักษาศีล 5 ได้ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงภายในชุมชนในบางชุมชนอย่างเห็นได้ชัดในการก่อให้เกิดการทำงานเชิงเครือข่าย ก่อเกิดพลังความสามัคคี เกิดการประสานความร่วมมือระหว่างกันขององค์กรภายในชุมชน กิจกรรมภายใต้ศีล 5 แต่ละข้อก็ยังส่งผลให้เกิดชุมชนเล็กๆที่ซ้อนอยู่ในชุมชนใหญ่ภายใต้กิจกรรมร่วมกัน เช่น การสวดมนต์เย็น การเข้าวัดวันอาทิตย์ กลุ่มผู้สูงอายุรักษาศีล 5 ลงไปถึงครอบครัวศีล 5 โรงเรียนศีล 5 เหล่านี้เป็นการจุดปะทุแรงระเบิดให้เกิดคลื่นพลังความสมานฉันท์เป็นโครงข่ายใยแมลงมุมภายในชุมชน

มิติที่ 2 ความสำเร็จในเชิงกระบวนการ ภายใต้การขับเคลื่อนโครงการหมู่บ้านรักษาศีล 5 มีกระบวนการบริหารโครงการ แม้จะมีลักษณะจากบนลงล่าง แต่ก็ปรากฏความชัดเจนในการก่อเกิดกระบวนการเรียนรู้ในการบริหารโครงการ กระบวนการบริหารโครงการหมู่บ้านรักษาศีล 5 ได้ส่งผลให้ผู้ที่เกี่ยวข้องโดยเฉพาะฝ่ายพระสงฆ์ได้เกิดการเรียนรู้ในหลักการบริหารโครงการและไม่เพียงได้เรียนรู้เท่านั้น ยังเกิดการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมการทำงานไปพร้อมๆกับการดำเนินการโครงการ ภาพลักษณ์ของพระสงฆ์ที่เฉื่อยเนือย ขาดการรู้เท่าทันการเปลี่ยนแปลงของสังคม ถูกกลไกของโครงการหมู่บ้านรักษาศีล 5 ได้บีบคั้นให้เกิดการพัฒนาทักษะการบริหาร เกิดการปรับตัว และเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมตนเองไปพร้อมๆกับการก่อเกิดผลผลิตจากโครงการ โครงการจึงไม่ใช่ได้เพียงการบรรลุผลผลิตของโครงการเท่านั้น แต่ยังได้ผลลัพธ์ที่เป็นมูลค่าเพิ่มจากโครงการคือการทำให้เกิดพระสงฆ์นักบริหารโครงการพันธุ์ใหม่ขึ้นมาด้วย

มิติที่ 3 ความสำเร็จในเชิงอุดมการณ์ โครงการหมู่บ้านรักษาศีล 5 ได้ก่อให้เกิดพลังความรู้สึกหรืออารมณ์ร่วมในการสร้างความหมายของความเป็นหมู่บ้านรักษาศีล 5 ปลุกจิตสำนึกของประชาชนด้วยการใช้ธรรมะในพระพุทธศาสนา แนะนำให้ประชาชนใช้ระบบเศรษฐกิจพอเพียงแบบพึ่งตนเอง และส่งเสริมให้หมู่บ้านดำเนินการปกครองตนเอง ด้วยระบอบธรรมาภิบาล โครงการหมู่บ้านรักษาศีล 5 ได้ส่งผลให้ประชาชนบางชุมชนเริ่มค้นหาอัตลักษณ์ของชุมชน นำไปสู่การระดมสรรพกำลังมุ่งหมายยกระดับชุมชนตนเองให้โดดเด่นแตกต่างไปจากชุมชนอื่นๆ

พระมหาบุญเลิศ กล่าวด้วยว่า ในงานวิจัยอาตมาได้เสนอการขับเคลื่อนโครงการหมู่บ้านรักษาศีล 5 ให้เกิดความยั่งยืนไว้หลายประเด็น แต่ที่ผมคิดว่าควรมีได้แล้ว คือ ตั้งเป็นกองงาน คล้ายๆกองธรรมสนามหลวง และอีกอย่างคือควรสร้างทายาทการขับเคลื่อนศีล 5 อาตมาคิดว่าพระเณรมีความรู้ความสามารถว่างงานอยู่มาก คณะสงฆ์ไม่ควรปล่อยให้พระเณรที่มีวุฒินักธรรมเอกว่างงาน มอบบทบาทให้ทุกรูปได้ทำงานให้หมด พระเณรสามแสนกว่ารูปช่วยกันทำงานช่วยศาสนา ช่วยสังคม ผมเชื่อว่าสังคมจะน่าอยู่กว่านี้มาก