สุรพศ ทวีศักดิ์: การสร้าง ‘มายาคติ’ ของบทบาทมหาเถรสมาคม โดย..สุรพศ ทวีศักดิ์ กรณีพระผู้ใหญ่ 5 รูป ที่ถูกศาลพิพากษา “คดีเงินทอนวัด” ซึ่งอยู่ระหว่างรอลงอาญาแล้วกลับครองจีวรใหม่ แต่มหาเถรสมาคม (มส.) มีมติให้พ้นจากความเป็นภิกษุ และสำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ (พศ.) จะแจ้งความดำเนินคดี “ฐานแต่งตัวเลียนแบบสงฆ์” ตามที่เป็นข่าวนั้น เกิดประเด็นถกเถียงในกลุ่มชาวพุทธทั้งพระและฆราวาส ปัญญาชนพุทธแถวหน้า เช่น ศาสตราจารย์จำนงค์ ทองประเสริฐ และศาสตรจารย์ ดร.สมภาร พรมทา ให้เหตุผล (โดยสรุปสาระสำคัญ) ว่าการกลับครองจีวรของพระทั้ง 5 รูป เป็นสิทธิชอบธรรมตามธรรมวินัย มหาเถรสมาคมและสำนักพุทธฯ ควรเคารพและปกป้องสิทธิอันชอบธรรมดังกล่าว ผมจะไม่ร่วมถกเถียงในประเด็นนี้ เพราะตามที่เห็นมาตลอด การอ้างธรรมวินัยภายใต้อำนาจมหาเถรฯ มักมากด้วยความย้อนแย้ง ประเด็นที่ผมสนใจคือปัญหาเกี่ยวกับอำนาจและบทบาทของมหาเถรฯ ตามคำอธิบายของสมภารที่ว่า “…มหาเถรสมาคมมีบทบาท 2 อย่าง คือ “บทบาทในฐานะเจ้าหน้าที่รัฐ” และบทบาทนี้ถูกกำหนดโดยกฎหมายทางโลก อีกบทบาทหนึ่งคือ “บทบาทในฐานะผู้ปกครองสงฆ์” บทบาทนี้ถูกกำหนดโดยธรรมวินัย” (ดู http://thebuddh.com/?p=51637&fbclid=IwAR3a7m98BZJsnrGblJvvfQ-AiV2911dhP-DYsUotzh-SQWVQB3ekC0K0jr4#.YH2pgD3jpuB.facebook) แต่เมื่อพลิกดู พ.ร.บ.คณะสงฆ์ (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2535 จะเห็นนิยามของ “คณะสงฆ์” ในมาตรา 5 ทวิว่า “คณะสงฆ์ หมายความว่า บรรดาพระภิกษุที่ได้รับบรรพชาอุปสมบทจากพระอุปัชฌาย์ตามพระราชบัญญัตินี้ หรือตามกฎหมายที่ใช้บังคับก่อนพระราชบัญญัตินี้ ไม่ว่าจะปฏิบัติศาสนกิจในหรือนอกราชอาณาจักร คณะสงฆ์อื่น หมายความว่า บรรดาบรรพชิตจีนนิกายหรืออนัมนิกาย” ดังนั้น คณะสงฆ์ไทยจึงไม่ใช่ “คณะสงฆ์ตามนิยามของธรรมวินัย” ในไตรปิฎกโดยตรง แต่เป็น “คณะสงฆ์ตามนิยามของกฎหมาย” ที่ไม่ครอบคลุมถึงพระสงฆ์ตามธรรมวินัยกลุ่มอื่นๆ เช่น กลุ่มสันติอโศก, ภิกษุณี และ/หรือกลุ่มอื่นใดที่อาจมีได้ พูดอีกอย่าง แม้จะเป็นที่รับรู้กันว่าคณะสงฆ์ไทยตามกฎหมายสงฆ์ ก็คือคณะสงฆ์ที่ถือธรรมวินัยแบบเถรวาท แต่ย่อมจำกัดเฉพาะเถรวาทภายใต้กฎหมายสงฆ์นี้เท่านั้น เถรวาทกลุ่มอื่นๆ ที่มีอยู่หรืออาจจะมีในสังคมไทย ย่อมไม่ถูกจัดเข้าในคณะสงฆ์ตามกฎหมายนี้ ครั้นเปิดไปดูมาตรา 15 ตรี ก็กำหนดว่ามหาเถรฯ มีอำนาจหน้าที่ (1) ปกครองคณะสงฆ์ให้เป็นไปโดยเรียบร้อยดีงาม (2) ปกครองและกำหนดการบรรพชาสามเณร (3) ควบคุมและส่งเสริมการศาสนศึกษา การศึกษาสงเคราะห์ การเผยแผ่ การสาธารณูปการ และการสาธารณสงเคราะห์ของคณะสงฆ์ (4) รักษาหลักพระธรรมวินัยของพระพุทธศาสนา (5) ปฏิบัติหน้าที่อื่น ๆ ตามที่บัญญัติไว้ในพระราชบัญญัตินี้หรือกฎหมายอื่น ชัดเจนว่า อำนาจหน้าที่ของมหาเถรฯ ในปกครองคณะสงฆ์ถูกกำหนดโดยกฎหมาย ไม่ใช่ถูกกำหนดโดยธรรมวินัย เพราะไม่มีธรรมวินัยในไตรปิฎกอนุญาตให้มีองค์กรสงฆ์แบบมหาเถรฯ ที่มี “อำนาจทางกฎหมาย” ผูกขาดการปกครองพระเณรได้เป็นแสนๆ เมื่อไปดู “ที่มา” ของมหาเถรฯ ตาม พ.ร.บ.คณะสงฆ์ (ฉบับที่ 4) พ.ศ. 2561 (ฉบับแก้ไขเพิ่มเติมล่าสุดในสมัยรัชกาลที่ 10) มาตรา 5 ตรี ระบุไว้ชัดเจนว่า “…พระมหากษัตริย์จึงทรงไว้ซึ่งพระราชอำนาจในการแต่งตั้ง สถาปนา และถอดถอนสมณศักดิ์ของพระภิกษุในคณะสงฆ์ และแต่งตั้งกรรมการมหาเถรสมาคมตามพระราชบัญญัตินี้” สรุปให้เห็นชัดๆ คือ คำว่า “คณะสงฆ์” ก็ไม่ใช่คณะสงฆ์ตามธรรมวินัยเพียวๆ แต่เป็น “คณะสงฆ์ตามกฎหมายกำหนด” มหาเถรฯ เองก็ไม่ได้เกิดจากธรรมวินัยกำหนด แต่เกิดจากกฎหมายกำหนดให้เป็นองค์กรปกครองสูงสุดที่ใช้อำนาจตามกฎหมายในการปกครองคณะสงฆ์ ที่สำคัญคือมหาเถรฯ ตั้งขึ้นโดย “พระราชอำนาจ” ตามกฎหมายปกครองสงฆ์ เพราะเริ่มต้นด้วย “นิยามที่ผิด” จากข้อเท็จจริงที่เป็นอยู่ คำอธิบายต่อไปของสมภารจึงหลุดลอยออกไปจากความเป็นจริงและความเป็นไปได้มากขึ้นเรื่อยๆ เช่นว่า “ผมคิดว่าเรื่องนี้มหาเถรสมาคมอาจไม่ต้องแสดงบทบาทในทำนองล้วงลูกได้ เพราะพระธรรมวินัยที่เราปฏิบัติกันสืบทอดมายาวนานได้ให้ช่องทางที่ง่ายและงดงามเอาไว้แล้ว หากอาวาส นั้น ๆ เขาพร้อมใจกันรับพระภิกษุที่ต้องคดีและเชื่อว่าตนพ้นคดีในทางโลกมาแล้ว กลับมาอยู่อารามในฐานะ=สมาชิกคนหนึ่ง มหาเถรสมาคมก็ต้องยอมรับมติของอาวาสนั้น หลักปฏิบัตินี้หากเราใช้กับกรณีอื่นๆ ก็จะช่วยให้ชุมชนพุทธไทยเรารู้ว่าอะไรคือ “เส้นแบ่งระหว่างทางโลกกับทางธรรม” การมีหลักในการอยู่ร่วมกันจะช่วยสนับสนุนให้พุทธศาสนาในบ้านเราเจริญรุ่งเรืองครับ” จากข้อความดังกล่าวราวกับสมภารพยายามจะบอกว่า ภายใต้ระบบมหาเถรฯ “มี” หรือสามารถจะมี “การแยกระหว่างทางโลกกับทางธรรม” หรือมี “การแยกรัฐกับศาสนา” ชัดเจนอยู่แล้ว แต่อันที่จริง ศาสนจักรมีสองประเภท เช่นในยุคกลางของยุโรป มีทั้งศาสนจักรที่พยายามจะมีอำนาจของตนเองเป็นเอกเทศจากอำนาจรัฐ และศาสนจักรของรัฐที่กษัตริย์สถาปนาฐานันดรศักดิ์และอำนาจแก่นักบวช มหาเถรฯ ก็คือศาสนจักรประเภทหลัง เป็นศาสนจักรของรัฐที่ถูกสถาปนาขึ้นโดยพระราชอำนาจตามกฎหมายปกครองสงฆ์ พูดชัดๆ คือ มหาเถรฯ คือศาสนจักรของรัฐภายใต้ปกครองของกษัตริย์ เพราะกษัตริย์ทรงอำนาจเด็ดขาดในการแต่งสมณศักดิ์ชั้นต่างๆ แต่งตั้งสมเด็จพระสังฆราช กรรมการมหาเถรสมาคม และเจ้าคณะปกครองระดับสูงอื่นๆ ให้มีอำนาจตามกฎหมายในการปกครองสงฆ์ทั่วราชอาณาจักร ภายใต้ระบบเช่นนี้ จึงไม่สามารถที่จะมี “เส้นแบ่ง” ที่ชัดเจนระหว่างทางโลกกับทางธรรม หรือระหว่างรัฐกับศาสนา ยกตัวอย่างเช่น มหาเถรฯ มีอำนาจทางกฎหมายในการออกมติให้พระสงฆ์ทุกวัดทั่วราชอาณาจักรสอนประชาชนให้รักชาติ ศาสน์ กษัตริย์ และจัดกิจกรรมอื่นๆ เฉลิมพระเกียรติกษัตริย์ ขณะที่ออกมติห้ามสนับสนุนการต่อสู้เพื่อสิทธิเสรีภาพและประชาธิปไตยของประชาชน สะท้อนชัดเจนว่า พระเณรไม่มี “เสรีภาพทางการเมือง” และไม่ “มีเสรีภาพทางศาสนา” ด้วย เพราะถูกอำนาจศาสนจักรกำหนดให้ตีความพุทธศาสนาสนับสนุนอุดมการณ์ชาติ ศาสน์ กษัตริย์ และการจัดกิจกรรรมใดๆ เพื่อเฉลิมพระเกียรติเท่านั้น จะตีความพุทธศาสนาสนับสนุนการต่อสู้เพื่อเสรีภาพและประชาธิปไตยไม่ได้ ยิ่งกว่านั้น เพียงแค่พระภิกษุในวัดแห่งหนึ่งไปเยี่ยม “สมณะดาวดิน” ผู้นั่งอดอาหารประท้วงให้ปล่อยแกนนำที่ถูกขังคุกด้วยมาตรา 112 อย่าง “อยุติธรรม” ก็ถูกเจ้าคณะอำเภอสั่งเจ้าคณะตำบล และเจ้าคณะตำบลก็สั่งเจ้าอาวาสให้ไล่พระรูปนั้นออกจากวัดดังที่เป็นข่าว ราวกับว่าระบบอำนาจศาสนจักรของรัฐไม่อนุญาตให้พระสามารถจะแสดงออกซึ่ง “มนุษยธรรม” ได้เอาเสียเลย นี่คือหนึ่งตัวอย่าง (ในอีกหลายตัวอย่างนับไม่ถ้วน) ที่แสดงให้เห็นว่า คณะสงฆ์ภายใต้ศาสนจักรที่ขึ้นต่ออำนาจกษัตริย์ไม่เคยคิดหรือเข้าใจเกี่ยวกับ “บทบาทหน้าที่” แบบที่สมภารอธิบายเลย และไม่เคยมีแนวปฏิบัติแบบ “แยกทางโลกกับทางธรรม” ชัดเจนแต่อย่างใด ถ้าเป็นที่รับรู้หรือเป็นประเพณีกันอยู่แล้วว่าบทบาทหน้าที่ของมหาเถรฯ และเจ้าคณะปกครองทุกระดับเป็นไปตามคำอธิบายแบบสมภาร ก็คงไม่มีเจ้าอาวาส หรือเจ้าคณะปกครองทุกระดับไล่พระเณรออกจากวัด หรือจับพระสึก เพียงเพราะออกมาชุมนุมหรือแสดงออกทางการเมืองอย่างสันติ ข้อสังเกตของผมคือ นอกจากนักวิชาการพุทธศาสนาแถวหน้าในบ้านเราจะไม่เคย “call out” ต่อปัญหากรณีพระเณรตัวเล็กตัวน้อยที่ออกมาแสดงออกทางการเมืองอย่างสันติในทางสนับสนุนการต่อสู้เพื่อเสรีภาพและประชาธิปไตย แต่ถูกเอาผิดโดยอำนาจศาสนจักรอย่างอยุติธรรมแล้ว ในกรณีที่เป็นกระแสในวงการชาวพุทธโดยเฉพาะเกี่ยวกับพระ 5 รูปนี้ พวกเขายังพยายามหาทางออกให้กับระบบศาสนจักร โดยมองข้ามความเป็นจริงว่าระบบศาสนจักรแบบนี้มีปัญหาระดับพื้นฐานสำคัญอะไรบ้างที่ทำให้ไม่สามารถปฏิบัติตามธรรมวินัยตามกรอบคิด “แยกทางโลกกับทางธรรม” ดังที่เสนอตามๆ กันมายาวนาน แท้จริงแล้ว ปัญหาพื้นฐานของระบบศาสนจักรของรัฐ หากจะพูดให้เห็นภาพพจน์ มหาเถรฯ ก็เปรียบได้กับ คสช. ที่มีอำนาจตามกฎหมาย (ซึ่งพวกเขาบัญญัติขึ้น) ให้มีหน้าที่ปฏิรูปประชาธิปไตย แต่เนื่องจากอำนาจ คสช.ไม่มีที่มาจากกระบวนการประชาธิปไตย ดังนั้น ประชาธิปไตยตามการปฏิรูปของ คสช.จึงเป็นไปตามอำนาจนิยามของพวกเขา มหาเถรฯ ก็ไม่ใช่องค์กรซึ่งมีที่มาจากธรรมวินัย หรือธรรมวินัยไม่ได้ให้กำเนิดระบบองค์กรสงฆ์ที่มีอำนาจแบบมหาเถรฯ ดังนั้น แม้มหาเถรฯ จะมีอำนาจตามกฎหมายในการรักษาธรรมวินัย แต่ธรรมวินัยและการรักษาธรรมวินัยย่อมเป็นไปตามอำนาจนิยามของมหาเถรฯ เพราะเป็นเช่นนี้ ถึงพระเล็กเณรน้อยจะยืนยันว่าการออกไปชุมนุมทางการเมืองอย่างสันติไม่ผิดธรรมวินัย มหาเถรก็ยืนกรานว่าผิดอยู่ดี ในกรณีอื่นๆ ก็เช่นกัน (ต่างอย่างไรกับการอ้างเสรีภาพ ประชาธิปไตย สิทธิมนุษยชนแบบ คสช.ที่มีเพียง “คำ” แต่ไม่มี “ความ”) เนื่องจากสมภารเคยนิยามตนเองว่าเป็น “liberal Buddhist” ในหนังสือที่เขาเขียน ผมในฐานะเป็น “แฟนานุแฟน” อ่านหนังสือเขามายาวนาน อยากจะฝากมุมมองของ ดร.อัมเบดการ์ ถึงสมภารหรือใครก็ตามที่นิยามตนว่าเป็นปัญญาชนพุทธเสรีนิยม อัมเบดการ์บอกว่ากลุ่มที่เรียกตนเองว่า “ฮินดูหัวเอียงซ้าย” หรือพวกที่แสดงออกว่าตนเอง “เป็นกลาง” หรือ “เสรีนิยม” พร้อมทั้งเชื่อฮินดูศาสตร์ด้วยในเวลาเดียวกันนั้นมันแสนจะ “ย้อนแย้ง” เช่นเดียวกันปัญญาชนพุทธเสรีนิยมในบ้านเราที่ยืนยันประชาธิปไตย และอิสรภาพในการปกครองตนเองตามธรรมวินัยของสังฆะพร้อมๆ กับยืนยันการมีอยู่ของศาสนจักรภายใต้อำนาจกษัตริย์ย่อมย้อนแย้งเสียยิ่งกว่า ที่ว่ามาทั้งหมด ผมไม่ได้ยืนยันว่ามหาเถรฯ ควรทำตามอำนาจทางกฎหมาย เพราะผมไม่เห็นด้วยกับการมีศาสนจักรของรัฐ แต่ต้องการจะบอกว่า หากจะเกิดเส้นแบ่งชัดเจนระหว่างทางโลกกับทางธรรม หรือระหว่างรัฐกับศาสนาดังที่สมภารเสนอได้จริง ก็ต่อเมื่อแยกศาสนาออกจากโครงสร้างอำนาจและอุดมการณ์รัฐเท่านั้น! ที่มา : https://prachatai.com/ Leave a ReplyFacebook Comments More Articles By the same author พระเมธีวชิโรดมเตรียมร่วมกิจกรรมประกาศปฏิญญาให้ พระพุทธศาสนาเป็นศาสนาหลักประจำเชียงราย 21 มี.ค.นี้ อุทัย มณี ก.พ. 15, 2021 เมื่อวันที่ 15 กุมภาพันธ์ 2564 ที่ห้องประชุมภายในศาลากลางจังหวัดเชียงรายหลังเดิม(… มหาดไทยปลุกพลังสตรีร่วมสืบสานพระราชปณิธาน”สมเด็จพระพันปีหลวง” อุทัย มณี ส.ค. 24, 2022 วันที่ 24 สิงหาคม 2565 นายสุทธิพงษ์ จุลเจริญ ปลัดกระทรวงมหาดไทย… อาณาจักรพระเครื่อง นิตยสารพระเล่มแรกแห่งวงการพระเครื่อง ที่ “เกียรติ-อรรถภูมิ” ซื้อลิขสิทธิ์จาก “จ่าเปี๊ยก” ปรีชา เอี่ยมธรรม อุทัย มณี พ.ค. 27, 2019 นิตยสารพระเครื่อง ขึ้นชื่อว่าเก่าแก่ ต้องยกให้อาณาจักรพระเครื่อง… พศ.ประชุม Focus Group ทำร่างตัวชี้วัดงบฯปี2563 อุทัย มณี ส.ค. 30, 2019 วันศุกร์ที่ 30 สิงหาคม 2562 สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ อนุมัติให้กลุ่มพัฒนาระบบบริหาร… สัมภาษณ์พิเศษ : “เจ้าคุณประสาร” อนาคตมหาจุฬา ฯ ภายใต้ “พระธรรมวัชรบัณฑิต” อุทัย มณี ส.ค. 16, 2022 ชื่อของ “เจ้าคุณประสาร” หรือ พระเมธีธรรมาจารย์ รองอธิการบดีฝ่ายวางแผนและพัฒนา… “คนชอบทุเรียน ห้ามพลาด” จังหวัดตราด จัดงาน “เทศกาลชิมทุเรียนดี ชะนีเกาะช้าง ” 12 – 17 เมษายน นี้ อุทัย มณี เม.ย. 09, 2022 วันที่ 9 เมษายน 2565 วานนี้บริเวณปางช้างคลองสน อำเภอเกาะช้าง… รัฐสภา ( ส.ส. + ส.ว.) ไม่ปฏิรูปประเทศ…ได้ไหม? อุทัย มณี ธ.ค. 24, 2018 เลือกตั้งทั่วไปส.ส.ในวันที่ 24 กุมภาพันธ์ 2562 เพื่อให้ได้… ‘สุวิทย์’มอบ สกสว.ถอดรหัสปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง สู่ภาคปฏิบัติเป็นฐานคิดนำพาประเทศไปข้างหน้า อุทัย มณี ส.ค. 14, 2019 วันที่ 14 ส.ค.2562 ที่โรงแรมสุโกศล พญาไท สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์… วัดวังไทรจัดงานทำบุญทอดกฐินสามัคคีปี 2564 เชิญร่วมบริจาคสร้างมณฑบสมเด็จองค์ปฐม อุทัย มณี ต.ค. 19, 2021 วัดมหาชัยวนาราม (วัดวังไทร) ต.วังไทร อ.ปากช่อง เตรียมจัดงานทำบุญทอดกฐินสามัคคี… Related Articles From the same category พระพรหมบัณฑิตโพสต์ภาพเตือนพระมหาสมปอง จงรับคำแนะนำจากบัณฑิต จงเป็นดอกไม้อย่าเป็นขยะ วันพฤหัสบดีที่ 14 ตุลาคม 2564 คติธรรม วาทะธรรม พระพรหมบัณฑิต กรรมการมหาเถรสมาคม… พระปิดตา 3 รุ่นที่ต้องมี! บารมี”หลวงพ่อพัฒน์” “ปลดหนี้-เงินล้าน-มหาเสน่ห์” ในยุคปัจจุบันพระเกจิอาจารย์ที่ได้รับความเลื่อมใสศรัทธาในอันดับต้นๆและมีคนรู้จักทั่วประเทศ… IBSC มจร ผนึกกำลังระดมสมอง ปรับแผนมุ่งเป็นศูนย์กลางการศึกษาพุทธศาสตร์ ระหว่าง 7-8 กุมภาพันธ์ 2562 ณ ห้องประชุมพุทธปัญญา วิทยาลัยพุทธศาสตร์นานาชาติ… “สองเจ้าคุณ” ที่ปรึกษาปลัด มท. ถ่ายทอดความรู้ทำปุ๋ยหมักจากผักตบชวา หวังขับเคลื่อนการพัฒนาเขตเศรษฐกิจพอเพียง (SEDZ) ด้วยโมเดลเศรษฐกิจใหม่ วันที่ 1 ธันวาคม 2564 นายพงศ์รัตน์ ภิรมย์รัตน์ ผู้ว่าราชการจังหวัดอุบลราชธานี… มหานิยม “กังวล” ปลดเจ้าคณะจังหวัด 3 รูป หวั่นกระทบจิตใจลูกศิษย์ วันที่ 1 ต.ค. 64 นายนิยม เวชกามา ส.ส.สกลนคร เขต 2 พรรคเพื่อไทย…
Leave a Reply