วันที่ ๗ พฤศจิกายน ๒๕๖๖   เฟชบุ๊ค  “ทองย้อย แสงสินชัย”  ซึ่งเป็นเฟชบุ๊คส่วนตัวของ พลเรือตรี ทองย้อย แสงสินชัยภาคีสมาชิก ราชบัณฑิตยสภา ที่มักเปิดประเด็นเรื่องเกี่ยวกับพระพุทธศาสนา หลักธรรม และกิจการคณะสงฆ์ต่อเนื่อง ได้โพสต์ตั้งคำถามว่า  “พระนางมหาปชาบดีแก่กว่าพระพุทธเจ้ากี่ปี” เพื่อให้ชาวพุทธ ทั้งภิกษุ ภิกษุณี อุบาสก อุบาสิกา ได้ช่วยกันหาคำตอบ โดยมีความว่า

เมื่อวันที่ ๒๕ สิงหาคม ๒๕๖๖ ผมโพสต์เรื่อง “พระนางมหาปชาบดีโคตมีนิพพานเมื่ออายุ ๑๒๐ ปี?” เสนอท่านภิกษุณีทั้งปวงเพื่อทราบและศึกษาค้นคว้าต่อไป

ผมใส่เครื่องหมายคำถามไว้หลังคำว่า “…นิพพานเมื่ออายุ ๑๒๐ ปี?” เพื่อให้เป็นที่สังเกตว่า ที่ว่าพระนางมหาปชาบดีโคตมีนิพพานเมื่ออายุ ๑๒๐ ปีนั้นยังมีข้อสงสัย ใช่แน่หรือ

โพสต์นั้นมีผู้กด “ถูกใจ” ประมาณ ๖๕๐ ราย มีผู้เขียนลงในช่องแสดงความคิดเห็นประมาณ ๒๐ ราย

แต่ไม่มีท่านผู้ใด-โดยเฉพาะท่านผู้แสดงตนเป็นภิกษุณีอยู่ในสังคมไทย-ตอบหรือแสดงผลการศึกษาค้นคว้าในประเด็นปัญหานั้นแม้แต่รายเดียว

พระคุณเจ้ารูปหนึ่งแสดงความคิดเห็นไว้ว่า

โยมอาจารย์นำเรื่องมานำเสนอ ทำให้ฉุกคิดถึงเรื่องที่เคยได้สนทนากับพระภิกษุ ว่า ปัจจุบันมีสื่อมากมาย มีแหล่งค้นคว้ามากมาย แต่พระภิกษุผู้ใหม่นั้น จะเลือกสรรอย่างไร ว่า เนื้อหาสาระใดที่ถูกต้องตามหลักพระพุทธศาสนา ครั้นจะให้ไปสืบค้นพระไตรปิฎกหรือคัมภีร์ ก็เป็นเรื่องยากยิ่ง ถ้าหน่วยงานทางพระพุทธศาสนา เช่น สำนักพุทธฯ มีนักวิชาการ ระดับ เปรียญธรรมชั้นสูงๆ น่าจะรวบรวม นำเสนอเป็นแหล่งสืบค้นข้อมูลที่น่าเชื่อถืออ้างอิงได้ บุคลากรก็มีงานทำในด้านที่ถนัด ปัจจุบัน ก็สืบค้น วิเคราะห์ สังเคราะห์ กันเอง ตามพื้นภูมิความรู้ของตนเอง และที่สำคัญ ส่วนมากจะมีทัศนคติ (อัตโนมติ) มากกว่า สารัตถะ ด้วย     (พระมหาสุชาติ โสภณคุณเมธี พุทธไพบูลย์)

กราบขอบพระคุณที่เมตตาเข้ามาช่วยกัน “จุดประกาย” ส่งต่อปัญหา      ญาติมิตรท่านหนึ่งเข้ามาแสดงความคิดเห็นว่า

อาราธนา ท่านอาจารย์ ทองย้อย แสงสินชัย พิจารณาภูมิศาสตร์ เส้นทางเดินเท้า ที่พระนางปชาบดีโคตมี เดินด้วยเท้าเปล่า จากกบิลพัสดุ์ถึงเวสาลี 51 โยชน์ ครับ

คือไม่ได้ช่วยตอบในประเด็นที่ผมตั้งปัญหา หากแต่ยกประเด็นใหม่ขึ้นมาเพิ่มปัญหาเข้าไปอีก

ญาติมิตรท่านนี้ท่านมีทฤษฎีว่า พระพุทธเจ้าไม่ได้ตรัสรู้ที่อินเดีย แต่ตรัสรู้ที่ประเทศไทย หลักฐานที่ท่านใช้สนับสนุนทฤษฎีของท่านก็คือ ระยะทางจากเมืองหนึ่งถึงเมืองหนึ่งตามที่กล่าวไว้ในคัมภีร์-โดยเฉพาะในพระไตรปิฎก-นั้น ไม่ตรงกับภูมิศาสตร์จริงของอินเดียในปัจจุบัน เพราะฉะนั้น ท่านก็สรุปว่าอินเดียไม่ใช่ดินแดนพุทธภูมิตามที่เชื่อกัน ดินแดนพุทธภูมิที่แท้จริงคือประเทศไทย…ผมเอาใจช่วย ขอให้ท่านพิสูจน์ทฤษฎีของท่านสำเร็จ

ทีนี้ก็มาถึงประเด็นของผม  พระนางมหาปชาบดีโคตมีแก่กว่าพระพุทธเจ้ากี่ปี?

หลักฐานในคัมภีร์อปทาน (พระไตรปิฎกเล่ม ๓๓ ข้อ ๑๕๗) บอกว่าพระนางมหาปชาบดีนิพพานก่อนพระอัครสาวกคือพระสารีบุตรและพระมหาโมคคัลลานะ (หน้า ๒๘๑) ก่อนพระอัญญาโกณฑัญญะ ก่อนพระนันทะ ก่อนพระราหุล (หน้า ๒๘๓) และนิพพานเมื่ออายุ ๑๒๐ ปี (หน้า ๒๙๐)

ตามพุทธประวัติ พระเถระที่ระบุนามเหล่านั้นทั้งหมดนิพพานก่อนพระพุทธเจ้า แต่นิพพานทีหลังพระนางมหาปชาบดี

พระพุทธเจ้าปรินิพพานเมื่อพระชนมายุ ๘๐ ปี    พระนางมหาปชาบดีนิพพานเมื่ออายุ ๑๒๐ ปี ก่อนพระพุทธเจ้า

เมื่อพระนางมหาปชาบดีนิพพาน พระพุทธเจ้ามีพระชนมายุเท่าไร?

หรือถามอีกอย่างหนึ่งว่า พระนางมหาปชาบดีแก่กว่าพระพุทธเจ้ากี่ปี?

นี่คือเงื่อนแง่ของปัญหาที่ผมยกขึ้นมาตั้งไว้ เพื่อให้ประดาท่านผู้แสดงตนเป็นภิกษุณีอยู่ในสังคมไทยได้กรุณานำไปศึกษาสืบค้น เพราะนี่เป็นเรื่องของปฐมภิกษุณีในพระพุทธศาสนา เป็นเรื่องที่ภิกษุณีควรรู้ หรือพูดให้ชัดลงไปว่า-เป็นเรื่องที่ภิกษุณีต้องรู้

ถ้ามีใครถาม แล้วภิกษุณีตอบไม่ได้ ก็เสีย-เรื่องของตัวเองแท้ๆ แต่ไม่รู้

ภิกษุณีตอบไม่ได้ แต่คนอื่นที่ไม่ใช่ภิกษุณีเขาตอบได้ อธิบายได้ ภิกษุณีก็ยิ่งเสียหน้า

ผมมองอย่างนี้ จึงตั้งใจให้ภิกษุณีช่วยกันศึกษาสืบค้น

แต่น่าเสียดาย ไม่มีภิกษุณีรูปไหนแสดงผลการศึกษาสบค้นมาให้ดูกันเลย

แม้แต่ที่รู้ว่า มีใครศึกษาสืบค้นเรื่องนี้ไว้แล้ว อยู่ที่นั่นที่โน่น แล้วบอกมา หรือไปเอาผลการศึกษาสืบค้นที่ว่านั้นมาให้ดูกัน ก็ไม่มี

ผมมีสองหูสองตา ไม่กว้างขวางพอ อาจจะมีใครศึกษาเรื่องนี้ไว้แล้วแต่ผมไม่รู้เอง ท่านที่รู้ ขอความกรุณาบอกแจ้งให้รู้ทั่วกัน ก็จะเป็นอุปการะแก่การศึกษาพระพุทธศาสนาอย่างยิ่ง

ประเด็นที่ผมสงสัยก็คือ พระนางมหาปชาบดีนิพพานเมื่ออายุ ๑๒๐ ปีจริงหรือ

พระนางนิพพานก่อนพระพุทธเจ้าแน่ พระพุทธเจ้าปรินิพพานเมื่อพระชนมายุ ๘๐ ปี แสดงว่าเมื่อพระนางมหาปชาบดีอายุ ๑๒๐ ปีนั้น พระพุทธเจ้ายังมีพระชนมายุไม่ถึง ๘๐

หรือถ้าสมมุติว่าพระนางนิพพานปีเดียวกับพระพุทธเจ้า ก็ต้องแปลว่า พระนางแก่กว่าพระพุทธเจ้า ๔๐ ปี (๑๒๐ ลบ ๘๐)

นั่นคือ เมื่อสิทธัตถราชกุมารประสูติ พระนางมหาปชาบดีมีอายุ ๔๐    พระนางมหาปชาบดีเป็นน้องของพระนางสิริมหามายา พุทธมารดา   แปลว่า เมื่อประสูติสิทธัตถราชกุมาร พระนางสิริมหามายาต้องมีอายุมากกว่า ๔๐

ผู้หญิงอายุ ๔๐ มีลูกได้    แต่พระนางสิริมหามายามีพระราชโอรสองค์แรกองค์เดียวเมื่ออายุ ๔๐ เป็นไปได้หรือไม่?

และพระนางมหาปชาบดีก็มีโอรส ๒ องค์ คือนันทะและรูปนันทา เมื่ออายุเกิน ๔๐ เพราะพระนางสิริมหามายาสิ้นพระชนม์แล้ว พระเจ้าสุทโธทนะจึงทรงอภิเษกเป็นมเหสีแทน   เอาเหตุการณ์กับอายุเข้าไปจับ เรื่องเหล่านี้เป็นไปได้หรือไม่?

ผู้มีความรู้เกี่ยวกับวัยและการเจริญพันธุ์ คงอธิบายได้ด้วยหลักวิชา  จะมีภิกษุณีรูปไหนรับภาระไปสอบถามผู้มีความรู้ได้บ้าง

หรือจะบอกว่า ไม่ใช่หน้าที่ ไม่มีหน้าที่    ถ้าเช่นนั้น เป็นหน้าที่ใคร?

การศึกษาเรื่องเดิมในพระพุทธศาสนา-เช่นเรื่องนี้-เป็นหน้าที่ใครครับ?

เราจะไม่ทำอะไร นอกจากตัวใครตัวมัน อยู่กันไปเฉย ๆ แบบนี้อีกนานไหมครับ?